ب. نوشته‌های پژوهشی و علمی و استدلالی:اساس كار بر پایه منطق و برهان استوار است، نه تخیل و عاطفه. راهنمای این نوع نوشته، عقل و فكر است، نه ذوق و احساس. آشنایی و احاطه لازم نسبت به موضوع مورد بحث، دقت در پژوهش، امانت در نقل گزارش، صحت عمل در تدوین و تلفیق مطالب، كوشش در استنتاج درست، از لوازم و شرایط مقاله‌های پژوهشی است.
ج. نوشته‌های توصیفی و تشریحی:نویسنده توانا صحنه‌ها را چنان با دقت و موشكافانه شرح می‌دهد و زشتی‌ها و زیبایی‌های آن یا حالات روحی قهرمانان را نقاشی‌وار ترسیم می‌كند كه خواننده یا شنونده می‌تواند آن صحنه‌ها را در ذهن خود به روشنی ترسیم كند. همچنین می‌تواند احساسات و انفعالات درونی قهرمانان را به درستی حس كند و دریابد و خود نیز متأثر شود.
د. تراجم یا شرح احوال یا سرگذشت‌نامه:نویسنده می‌كوشد با ذكر شرح حال و فهرست و نمونه‌های آثار و اخلاق و افكار شخص، خطوط اصلی چهره شخصیت او را به روشنی تمام ترسیم كند و پیش چشم خواننده قرار دهد. نوعی از ترجمه یا شرح حال، انشا و ایراد قطعه و خطابه در مرگ یا سالگرد یا محفل یادبود بزرگان هنر و دانش و دین است.
ﻫ. مقاله‌ها و نوشته‌های انتقادی:نویسنده برای ترویج معنویت و مكارم اخلاق و فضیلت‌ها، پیكار با مفاسد اخلاق و رذیلت‌ها، ارشاد جامعه به سوی ترقی و تكامل، تنویر افكار عمومی، تقویت حس انسان‌دوستی و وطن‌خواهی، رشد فرهنگی و اجتماعی و سیاسی افراد جامعه، از نیروی قلم خویش مدد می‌گیرد. با این كار، دردها و نقطه‌های ضعف جامعه را باز می‌نماید و درمان‌ها و راه‌های چاره را نشان می‌دهد. روش‌های نادرست تحقیق و تعلیم و تربیت و شیوه‌های ناصواب حكومت و مدیریت را محكوم می‌سازد و برعكس، اصول و روش‌های درست را تأیید می‌كند. با تشویق پاكان و شایستگان و توبیخ افراد ناپاك و ناشایست نیز جامعه را به
شاهراه صواب و سلامت رهنمون می‌گردد. بی‌تردید، برای رواج و نشر چنین نوشته‌هایی، وجود آزادی بیان و قلم ضرورت دارد. اگر بر كتاب یا نوشته‌ای انتقاد وارد است، باید آن را با بی‌غرضی و بی‌طرفی كامل نقد كرد.
و. نوشته‌های ادبی:شیوایی و رسایی كلمه‌ها و جمله‌ها و عبارت‌ها بر جنبه‌های دیگر غلبه دارد. نویسنده با بهره‌گیری از آرایه‌های كلام، خوش‌آهنگی واژه‌ها و هماهنگی و هم‌خوانی لفظ و معنا برای زیبایی، استواری، خیال‌آفرینی و دل‌پذیری نوشته می‌كوشد.
ز. مقاله‌ها و نوشته‌های روزنامه‌ای و مطبوعاتی:نویسندگان حداكثر كوشش را به كار می‌برند تا خوانندگان همگی آنها را به خوبی بفهمند و مفاهمه لازم برای دریافت پیام برقرار شود. (احمدی، 1373، ص84 با تلخیص)
در پایان این بخش، معرفی چند كتاب برای آشنایی با قواعد و تمرین خالی از لطف نیست:
اول: قواعد
1. بر سمند سخن، ناصر وزین‌پور؛
2. راهنمای نگارش و ویرایش، محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح؛
3. روش نویسندگان بزرگ معاصر، حسین رزم‌جو؛
4. شیوه نویسندگی و نگارش، احمد احمدی بیرجندی؛
5. بر بال قلم، سید ابوالقاسم حسینی (ژرفا)؛
6. پایی كه جا ماند، ناصر حسینی‌پور؛
7. خاك‌های نرم كوشك، سعید عاتف؛
8. نورالدین پسر ایران، معصومه سپهری.
دوم: آثار شیوا
1. جهش‌ها، محمدرضا حكیمی؛
2. مرثیه‌ای كه ناسروده ماند، پرویز خرسند؛
3. روایت انقلاب، جواد محدثی؛
4. سخنان علی(ع)، جواد فاضل؛
5. كشتی پهلوگرفته، سید مهدی شجاعی