شورای عالی حوزهی علمیه قم
مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران
مدرسه علمیهي حضرت معصومه(سلام الله عليها)قم
پایان نامهي سطح دو (کارشناسی)
موضوع:
عوامل تأثیرگذار در تکوین فرزند
با تكيه بر آيات و روايات
استاد راهنما:
سرکار خانم ریحانه حقانی
استاد داور:
سركار خانم اسكندرجو
محقق:
فاطمه غیاثی
بهمن1389
فهرست مطالب
مقدمه
ایزد منان را ستایش ميکنم و حضرت او را برای نعمتهای بسیارش سپاس ميگویم؛ هر چند «bÎ)ur (#rãès?spyJ÷èÏR«!$#w!$ydqÝÁøtéB3cÎ)©!$#Öqàÿtós9ÒOÏm§ : و اگر نعمتهای خدا را بشمارید، هرگز نميتوانید آنها را احصا کنید؛ خداوند بخشنده و مهربان است.» (نحل / 18)
از آن جا كه تكوين، تربيت، اخلاق، رفتار و آيندهي فرزند مربوط به پدر و مادر است؛ بنابراین آنها باید در تکوین و تربیت فرزند، تلاش مضاعف کنند. و به وجود مادی ومعنوی فرزند توجه کافی داشته باشند.
والدین معمولاً در مورد وجود مادی فرزندانشان کوتاهی نميکنند و در حد امکان سعی ميکنند، تمام مشکلات مادی او را برطرف کنند. اما در تأمین نیازهای روحی و معنوی فرزند که نقش اصلی والدین است، متأسفانه بياعتنا هستند.
اولین مطلبی که در مورد تکوین و پیدایش فرزند موثر است، ساختار وجودی پدر و مادر است، كه مایهي وجودی فرزند از آنها به وجود ميآید.
فرزند صالح، گلی از گلهای بهشت است که با هیچ طلا و جواهری مقایسه نميشود و در مقابل، فرزند ناصالح، مانند گياه هرزهاي است كه، اندوختهي خاك را به خود جذب ميكند و نه تنها ثمرهاي نصيب باغبان نميكند، بلكه ديگر ثمرات او را نيز از بين ميبرد.
داشتن فرزند صالح، اقتضاء ميکند که، والدین با توجه به عواملی که تأثیرگذار در تکوین فرزند هستند، به نقش خویش، در مرحلهي قبل از تولد و حتی قبل از ازدواج ، واقف باشند و دربارهي این موضوع تامل کنند و علاوه بر تزکیه و تربیت خویش، مرد به هنگام انتخاب همسر، دقت کند که برای نطفهي خود چه جایگاهی را بر ميگزیند و زن نیز، باید کاملاً بررسی کند، که نطفهي چه پدری را در رحم خود ميپذیرد.
گام بعدی، رعایت مراقبتهای قبل از انعقاد نطفه، حین انعقاد نطفه و دوران بارداری و جنینی است که بسیار حساس است. و تمام حرکات و سکنات پدر و مادر به خصوص مادر، در تکون بچه موثر است.
و از آن جا که تربیت فرزند به مراقبتهای قبل از تولد خلاصه نميشود، بعد از تولدِ فرزند نیز، باید به نکات تربیتی توجه داشت، تا ضمن تأمین سعادت فرزندان، برای روز واپسین خود نیز، توشه و ذخیرهاي فراهم کرد.
نتیجه گیری و پیشنهاد
آدمی عاشق خودش ميباشد و حبّ ذات به خودش دارد و فرزندش را از آن جهت که مال خودش است، دوست دارد.
در مرحلهي قبل از تولد و حتی قبل از ازدواج، به فکر سلامتی و سعادتمندی فرزند خویش ميباشد. این را از دختر و پسری که در مرحلهي انتخاب همسر، برای انتخاب پدر و مادری شایسته و سالم برای فرزند خود، تأمل ميکنند، ميتوان فهمید. آنجا که ازدواج را مانع داشتن فرزندی صالح و سالم ببینند، تن به ازدواج نميدهند، زیرا سلامتی و آیندهي فرزندشان برایشان مهم است.
و یا زمانی که درصدد به وجود آوردن فرزندی هستند، سعی در عمل کردن به به آنچه كه آموزههای دینی در رابطهي انعقاد نطفه آورده است، دارند، زیرا، شرایط قبل از انعقاد نطفه و حین انعقاد نطفه را در تکوین فرزند موثر ميدانند.
مادر، در دوران بارداري، علاوه بر اینکه خودش را به پزشک ميسپارد، به پزشک روحانی نیز ميسپارد و به دستورهاي معنوي او عمل ميكند، زيرا خواهان فرزندی صالح و سالم ميباشد.
همچنين والدين با در نظر گرفتن عوامل تأثیر گذار در تکوین فرزند، سعی بر این دارند تا خمیر مایهي فرزندشان را تکوین و آمادهي مراحل بعدی تربیت کنند. بعد از تولد نیز، با به کار بستن آنچه دین گفته است، در تربیت هر چه بهتر سرمایههای با ارزش و امانتهای الهی کوشش ميکنند. زیرا، تربیت صحیح را، در مرتبهي اول، باعث آسودگی و آرامش خودِ فرزندان و در مرتبهي دوم، باعث آسایش و راحتی جامعه ميدانند. و اهداف مخالفین اسلام را برای به فساد کشاندن فرزندانشان، نقشه بر آب ميکنند.
پیشنهاد بنده به سه نهاد ميباشد:
اول به ادارهي فرهنگ و ارشاد اسلامی، که با تکثیر مقالات و تحقیقاتي که در این زمینه نگاشته شده است، در روزنامهها و مجلات، بر سطح آگاهی خانوادهها و قشر جوان بیفزایند.
دوم به ادارهي آموزش و پرورش، مراکز علمی در مدارس و دانشگاهها و مدارس علمیه، که با برگزاری جلسات مختلف در حیطهي عوامل تأثیرگذار در تکوین و تربیت فرزند، با استفاده از سخنرانان مجرب، قشر تحصیل کردهي جامعه را به تعالی در این حیطه برسانند.
سوم به سازمان صدا و سیما که با پخش سریالهاي کارشناسی شده، در زمینهي تأثیرگذاری این عوامل در تکوینِ فرزند، جامعه را سمت و سوی آگاهی سوق دهند.
(وَ اخِر دعوانا أَنِ الْحَمْدُ للهِ رَبِّ العالَمِينَ)
منابع و مآخذ
1. قرآن مجید، ترجمهي مکارم شیرازی، قم، انتشارات اسوه، سال 1384.
2. نهج البلاغه، ترجمهي جعفر شهیدی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1378 ش، چاپ چهاردهم.
3. مفاتیح الجنان، ترجمهي الهی قمشهاي، قم، انتشارات آیین دانش، زمستان 88، ش چاپ چهاردهم.
4. صحیفه سجادیه، ترجمهي الهی قمشهاي، بيجا، نشر میم، 1386، چاپ اول.
5. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج9، بیروت، نشردار صادر، 1414 ق، چاپ سوم.
6. ارِبِلی، ابوالحسن،کشف الغمة فی معرفة الأئمه، ج1، تبریز، نشر بنیهاشم، 1381ق، چاپ اول.
7. استاد ولی، حسین، امالی شیخ مفید، ترجمه استادولی، مشهد، نشر آستان قدس، 1364 ش ، چاپ اول.
8. آشتیانی، میرزا احمد و شاگردان، طرائف الحکم یا اندرزهای ممتاز، ج2، تهران، نشر کتابخانه صدوق، 1362ش، چاپ سوم.
9. امیر صادقی، نصیرالدین، طب الرضا (طب و بهداشت از امام رضاA، تهران، انتشارات معراجی، 1381ش، چاپ ششم.
10. امینی، ابراهیم، اسلام و تعلیم و تربیت، ج1، تهران، انجمن اولیاء و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
11. انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، قم، انتشارات امّ ابیها.
12. ارگاني بهبهاني، محمود، اهميت و اثرات شير مادر، قم، مجمع ذخائر اسلامي.
13. اساتيد دانشگاه هاي علوم پزشكي، شير مادر و تغذيه شيرخوار، بي جا، انتشارات آموزش بهداشت.
14. بندرریگی، محمد، فرهنگ بندرریگی، جلد2، تهران، انتشارات علمی، 1387، چاپ اول.
15. پاکنژاد، رضا، ازدواج مکتب انسان سازی، ج2 و 3، قم، انتشارات اخلاق، زمستان 1379، چاپ سوم.
16. پاکنژاد، رضا، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج21، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
17. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول)، تهران، دنیای دانش، 1382 ش، چاپ چهارم.
18. پاپ، آ.ق و ب.اي. شكولينك وي.ب.لوسكي، بهداشت زن در دوره بارداري و بعد از بارداري و بعد از زايمان، ترجمه ي محمد علي رياضي فرزاد، بي جا، انتشارات بنياد.
19. پرنو، لورانس، در انتظار كودكي هستم، ترجمه ي ساعد زمان، تهران، انتشارات ققنوس.
20. تمیمی آمدی، عبدالواحد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات، 1366ش، چاپ اول.
21. جزائری، نعمت الله، النورالمبین فی قصص الانبیاء و المرسلین، قم، نشر آیت الله مرعشی، 1404ق، چاپ اول.
22. جعفری، بهراد،احتجاج ـ ترجمهي جعفری، ج2، تهران، نشر اسلامیه، 1381ش، چاپ اول.
23. جوي، هوشنگ، آنچه را بايد مداران باردار بدانند، بي جا، موسسه مطبوعاتي عطائي، خردادماه 1350، چاپ اول.
24. حائری شیرازی، محی الدین، تمثیلات، ج1، قم، انتشارات شفق، 1372، چاپ سوم.
25. حجتی، محمد باقر، اسلام و تعلیم و تربیت، ج1، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
26. حرانی حلبی، ابو محمد حسن بن علی بن حسین بن شعبه، تحف العقول عن آل الرسول، قم، جامعه مدرسین، 1404 ق، چاپ دوم.
27. حکیمی، محمدرضا و برادران، الحیاة، ترجمهي احمد آرام،ج3، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1380 ش، مکرر.
28. حلی، ابن فهد، عدة الداعی و نجاح الساعی، قم، دارالکتاب اسلامی، 1407 ق، چاپ اول.
29. حیدری نراقی، علی محمد، رسالهي حقوق امام سجادA، قم، انتشارات مهدی نراقی، بهار 1388، چاپ سیزدهم.
30. حُر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج7، قم، موسسه آل البیت لا حیاء التراث، 1409 هجری، چاپ اول.
31. خرمشاهی، بهاء الدین، پیام پیامبر، ترجمهي مسعود انصاری، تهران، نشر منفرد، 1376 ش، چاپ اول.
32. خوانساری، جمال الدین، شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غرر الحکم، ج3 و 4، تهران، نشر دانشگاه تهران، 1366ش، چاپ اول.
33. خویدکی، شرف الدین، کاشف الاستار در ترجمه جامع الاخبار، تهران، کتاب فروشی اسلامیه، 1388 ق، چاپ اول.
34. ذهنی تهرانی، محمد جواد، علل الشرائع، ترجمهي ذهنی تهرانی، ج1، قم، انتشارات مومنین، 1380 ش، چاپ اول.
35. ذهنی تهرانی، محمد جواد، کامل الزیارات، ترجمهي ذهنی تهرانی، تهران، انتشارات پیام حق، 1377 ش، چاپ اول.
36. راوندی، فض الله، النوادر للراوندی، قم، دارالکتب، بيتا، چاپ اول.
37. رضائی، عبدالحسین، کتاب الروضةدر مبانی اخلاق،تهران، نشر اسلامیه، 1364 ش، چاپ دوم.
38. زوارهاي، علی بن حسین، کشف الغمة،ترجمه و شرح زوارهاي، ج1، تهران، انتشارات اسلامیه، 1382ش، چاپ سوم.
39. ساپتكو.آ، راهنماي مادران جوان، ترجمه ي صادقي سرابي، بي جا، انتشارات وزارت فرهنگ و هنر ايران.
40. سحر خيز، نسرين، مراقبت از هديه ي الهي، اصفهان، انتشارات حسين فهميده.
41. شعیری، تاج الدین، جامع الاخبار، قم، انتشارات رضی، 1405 ق، چاپ اول.
42. شیخ الاسلامی، جعفر، 2222 نکته در تربیت، تهران، انتشارات اسلامی، 1387، چاپ سوم.
43. صابری یزدی، علی رضا، الحکم الزاهرة،ترجمهي محمد رضا انصاری محلاتی، قم، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1375ش، چاپ دوم.
44. صادقی اردستانی، احمد، نوادر راوندی، ترجمهي صادقی اردستانی، تهران، نشر بنیاد کوشانپور، 1376ش، چاپ اول.
45. طباطبايي، محمد حسين، سنن النبي(ص)، ترجمه ي محمد هادي فقهي، تهران، 1378 ش، كتابفروشي اسلاميه.
46. طباطبايي علوي، مريم و زيبنده مصلحي، فن كودكياري، تهران، چاپ و نشر كتابهاي درسي ايران، بي تا.
47. طَبرِسی، ابوعلی، فضل بن حسن بن فضل، الآداب الدینیهللخزانة المعینیة، ترجمهي احمد عابدی، قم، نشر زائر، 1380، چاپ اول.
48. طَبرِسی، ابومنصور، احمد بن علی بن ابی طالب، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج1، مشهد، نشر مرتضی، 1403 ق، چاپ اول.
49. طَبرِسی، رضی الدین، مکارم الاخلاق، قم، نشر شریف رضی، 1370ش، چاپ چهارم.
50. طَبرِسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج2، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372 ش، چاپ سوم.
51. طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، ج5، تهران، کتاب فروشی مرتضوی، 1375ش، چاپ سوم.
52. عاصم گيل. ع، بهداشت مادر و كودك، ترجمه ي دكتر قدير گلگاريان، تهران، انتشارات تلاش.
53. عطائی، محمد رضا، مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام، مشهد، نشر آستان قدس، 1369ش، چاپ اول.
54. عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، چاپخانه سپهر، 1369، چاپ سوم.
55. غفاری، علی اکبر، من لا یحضره الفقیه، ترجمهي غفاری، ج1 و 5، تهران، نشر صدوق، 1367 ش، چاپ اول.
56. غفاری ساروی، حسین، آیین بندگی و نیایش، قم، نشر بنیاد معارف اسلامی، 1375ش، چاپ اول.
57. فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضة الواعظین و بصیرةالمتعظین،ج2، قم، انتشارات رضی، بيتا، چاپ اول.
58. فروغي، شعاع، 9 ماه انتظار، تهران، انتشارات مولوي
59. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج7، قم، انتشارات هجرت، 1410 ق، چاپ دوم.
60. فلسفی، محمد تقی، الحدیث ـ روایات تربیتی، ج1، 2 و 3، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368ش، مکرر.
61. فیض الاسلام، علی نقی، بنادر البحار، ترجمه و شرح خلاصه دو جلد بحارالانوار، تهران، انتشارات فقیه، بيتا، چاپ اول.
62. قلي زاده كلان، فرض الله،بهداشت رواني كودكان، قم، انتشارات ظفر.
63. قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، نجف، نشر مرتضوی، 1356 ق، چاپ اول.
64. قمی، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (صدوق)، علل الشرائع، ج1، قم، نشر داوری، بيتا، چاپ اول.
65. قمی، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (صدوق)، أمالی الصدوق، بیروت، نشر اعلمی، 1400 ق، چاپ پنجم.
66. قمی، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (صدوق)، من لا یحضره الفقیه، ج 1 و 3، قم، نشر جامعه مدرسین، 1404 ق، چاپ دوم.
67، قمی، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (صدوق)، عیون أخبار الرضاA، ج2، تهران، انتشارات جهان، 1378 ق، چاپ اول.
68. قنبری، حیدر، داستانهای شگفت انگیزی از تربیت فرزند، قم، انتشارات منشور وحی، زمستان 84، چاپ اول.
69. كاپلان.ام.رونالد، الفباي بارداري، ترجمه ي فريبا جعفري نميني، تهران، انتشارات طلاييه.
70. کلینی رازی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، ج 6 و 8، تهران، دارالکتب اسلامیه، 1365 هجری شمسی، چاپ چهارم.
71. کمرهاي، محمد باقر، امالی شیخ صدوق، ترجمهي کمرهاي، تهران، نشر اسلامیه، 1376ش، چاپ ششم.
72. کمرهاي، محمد باقر، آسمان و جهان، ترجمه کتاب السماء و العالم بحار، ج 4، 5، 6 و 10، تهران، نشر اسلامیه، 1351 ش، چاپ اول.
73. کمرهاي، محمد باقر، خصال، ترجمهي کمرهاي، ج2، تهران، انتشارات کتابچی، 1377 ش، چاپ اول.
74. کمرهاي، محمد باقر، تحف العقول، ترجمهي کمرهاي، تهران، انتشارات کتابچی، 1376 ش، چاپ ششم.
75. لندسمن، رابرت و ديگران، راهنماي پزشكي خانواده، ترجمه ي احمد آرام، تهران، انتشارات فرهنگ اسلامي.
76. مالکی اشتری، ورام بن ابی فراس، مجموعه ورام (تنبیه الخواطر)، ج1، قم، نشر مکتبةفقیه، بيتا، چاپ اول.
77. مترجمان، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج3، تهران، انتشارات فراهانی، 1360 ش، چاپ اول.
78. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعةلدرر أخبار الائمةالأطهار، ج9، 10، 43 ، 57 ، 58 ، 59 ، 63 و 74، تهران، نشر اسلامیه، مختلف، مکرر.
79. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، أمالی المفید، قم، نشر کنگره شیخ مفید، 1413 ق، چاپ اول.
80. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، ج4 و7، ترجمهي حمید رضا شیخی، قم، نشر دارالحدیث، 1383، چاپ چهارم.
81. مهدوی دامغانی، محمود، روضَةالواعظین،ترجمهي مهدوی دامغانی، تهران، نشرنی، 1366ش، چاپ اول.
82. مهمان نواز، فاطمه، بارداري و زايمان، قم، انتشارات پرتو خورشيد.
83. مشایخ، فاطمه، قصص الانبیاء (قصص قرآن)، تهران، انتشارات فرحان، 1381 ش، چاپ اول.
84. میرباقری، ابراهیم، مکارم الاخلاق، ترجمهي میر باقری، ج1، تهران، نشر فراهانی، 1365ش، چاپ دوم.
85. میخبر، سیما و دیگران، ریحانه بهشتی یا فرزند صالح، قم، نشر نور الزهراJ، 1386، چاپ سی و پنجم.
86. نائیجی، محمد حسین، آداب راز و نیاز به درگاه بينیاز، تهران، انتشارات کیا، 1381ش، چاپ اول.
87. نجفی، محمد جواد، زندگانی حضرت زهراJ، تهران، نشر اسلامیه، 1377 ش، چاپ اول.
88. نرمال، مان،اصول روانشناسي، ترجمه و اقتباس دكتر محمود ساعتچي، ج 1، تهران، چاپخانه سپهر، 1362، چاپ ششم.
89. هیئت نشر معارف اسلامی (سخنرانی آقای فلسفی)، کودک از نظر وراثت و تربیت، تهران، نشریه «1» هیئت نشر معارف اسلامی.
90. شجاعی، محمد، تربیت کودک، مؤسسه فرهنگی هنری منتظران منجیD، جلسه اول و دوم، 1379.